افزودن محتوا...

تاریخچه آجردوره ایلخانی و دوره تیموریان

هنر آجرکاری در دوره ایلخانی

در این دوره پوشش‌های طاقی آجری وارد تحول گسترده از تکنیک و اجرا شده تا جایی که شاهد به وجود آمدن گنبد بسیار چشم گیر و خوش فرم هندسی سلطانیه با قطری حدود ۴۰/۲۵ سانتیمتر و ارتفاع ۵۰متر از سطح زمین در اجرای بسیار استثنایی صندوقه‌ای می‌باشیم. 

ساخت این گنبد بر روی بسیاری از گنبد کلیساهای اروپا به خصوص گنبد کلیسای سانتاماریا دلفوره در فلورانس که حدود صدسال بعد از گنبد سلطانیه ساخته شده است اثر مستقیم گذارده است.

همچنین در این دوره هنر آجرکاری وارد مرحله‌ای بسیار جالب از گوشه سازی‌های گنبد خانه‌ها در حالت خاص پتکانه، مقرنس شده، آن هم با نقش انواع گلچین‌های خفته و راسته و جناقی آجری و یا تلفیق آجر و کاشی زینت بخش این گونه اجراهای شگرف می‌گردد. 

از میان آثار فراوان آجری این دوره می‌توان به پتکانه سازی‌های گلچین دار مسجد ورامین و مسجد کبیر یزد و همچنین کاربرد مقرنسچه‌های آجری در محراب صفه شاگرد در مسجد جامع اصفهان اشاره کرد. 

در این زمان شاهد به وجود آمدن نوعی آجرهای مهری کوچک به اندازه کلوک و دو قدی یعنی حدود ۵*۵ و ۵*۱۰سانتیمتر با حک نام جلال الله و نقوش گره می‌باشیم که در بین رج‌های آجر سبب شکل دهی و تزئین استثنایی در آجرکاری‌هایی چون ازاره‌های راهرو ارتباطی مسجد عمر به صفه شاگرد در مسجد جامع اصفهان و همچنین نوعی گلچین‌های خاص آجری با کلوک و دو قدی‌های مهری در غلام گردشی‌های طبقات فوقانی در گنبد سلطانیه می‌باشیم.

یکی از شاهکارهای هنر آجرکاری دوره ایلخانی بنای بی همتای منارجنبان می‌باشد که چون یکی از دو منار بسیار ظریف و باریک را به حرکت درآوریم منار دیگر به جنبش درمی آید. کل بنا مرحله به مرحله از ناحیه پشت بام بیشتر تا سطح زمین دچار تحرک خواهد شد.

 

هنر آجرکاری در دوره تیموری

عصر تیموری عصر جنبش و خیزش انواع هنرها به خصوص معماری می‌باشد. در این زمان پوشش‌های گنبد آجری به تحول کامل می‌رسد. 

مسیر گنبدسازی‌های دو پوسته پیوسته به گنبدسازی‌های دو پوش گسسته و اجراهای خاص در مقابل واکنش نیروهای فشاری-کششی-پیچشی و به خصوص رانشی و به طور کلی ضدزلزله توسط خشخاشی سازی‌ها در بین دو پوشش گنبدها می‌باشیم.

در این زمان انواع طاق پوش‌ها آجری چون ترکین، گلو در هم، شمسه پوش و بسیاری دیگر مسیر متحول خود را تا سرحد مطلوب پیش می‌برد و انواع گلچین‌های آجری در آن‌ها به واقع عظمتی از هنر آجرکاری توسط معماران نامی ایران قوام الدین پدر و غیاث الدین پسر شیرازی و بسیاری دیگر از بنایان هنرمند زیباترین و شاخص‌ترین انواع نقوش گره آجری، خط‌های کوفی آجری، خط‌های بنایی و معقلی آجری و زیباترین انواع گلچین‌های بسیار متنوع آجری در عناصر و جزئیات آثار هم سطح با هنر کاشی کاری که تلفیقی از آجر و کاشی در انواع خط معلقی می‌باشد. 

در خراسان می‌توان به کارهای آجری بسیار زیبای مسجد قائن و برج مقبره اخنجان در حومه طوس مشهد و یا شاهکارهایی از هنر آجرکاری و بسیاری دیگر اشاره کرد.
 
 

برگرفته از :چکیده مقالات همایش ملی آجر و آجر کاری در هنر و معماری ایران 

 سهیل نمای ماندگار مقاوم و پایدار                                                          

                                                آجرهای ماندگار سهیل         

 

 

از هر منظری که به آجر بپردازیم شگفتی آور است.به گفته سیمون آیوازیان((نمود آجر در معماری ایرانی ،نه یک ذره در مقابل کلان معماری بلکه واحدی است در دل و بطن معماری می نشیند و نقشی تعیین کننده دارد.آجر در ساختمان همچون نت در موسیقی است،یا همچون کلمه در شعر است.)) شاعر کلمات را به نظم و نثر می آراید و سخن دلنشین می پراکند و معمار و بنا، با نظم و ترتیب و چیدمان آجر،بافتی جذاب و فضایی دلنشین می آفریند.همه این ها ساختمان فرهنگ ما را به سر پنجه دانش و حکمت ،به زیور و زینت هنر آراسته ،ساخته ، پرداخته و شکل بخشیده اند.

آجر جزئی از معماری ما و از قدیمی ترین مصالح بومی است : ماده است به غایت ساده با قابلیت های بی انتها ، کوچک ترین واحد از اجزای معماری که با آن بزرگترین و پیچیده ترین سازه های تاریخی مثل پل ها ،آب انبارها ، برج ها، طاق های عظیمی همچون طاق کسری و گنبد های مرتفعی همچون کاخ ساسانی سروستان و گنبد سلطانیه و ایوان های مجلل و مقابر به یاد ماندنی همچون مقبره سامانی سر برافراخته است.

حکایت خاک و باد و آب و آتش پایانی ندارد و سرنوشت ما آدمیان با این چهارماده حیاتی گره خورده است و آجر نیز خاک و گل پخته است.همان گلی که ما آدمیان را با آن سرشتند و ما خاک نشینان الفتی دیرینه و ازلی با این ماده داریم به قول مرحوم استاد پرویز کلانتری : ((و خشت نمودار خاک است و سرنوشت ، و سرگذشت تبار ماست بر دیوار ، تا بماند به رسم یادگار ، به نقش ،به شکل)).

 

آجرهای لعاب دارهخامنشی

 

آجر به عنوان یکی از اساسی ترین و قدیمی ترین مواد و مصالح ساختمانی از زمان کشف تا کنون شناخته شده است آجر را می توان به گونه های مختلفی تقسیم نمود که یکی از گونه های آن آجر لعاب دار است .با توجه به تحقیقات باستان شناسان، در دوران هخامنشیان استفاده از آجر به صورت لعاب دار نقش دار و برجسته معمول بوده است؛ در شمال غربی تخت جمشید ،تل آجری ،بقایایی از آجرهای لعاب دار مزین به نقوش حیوانی و اسطوره ای شناسایی شده که بر طبق مطالعات باستان شناسی متعلق به دوران هخامنشی بوده و قدمتی بیش از داریوش و ساخت تخت جمشید دارد. بناهای زیگورات ، چغازنبیل در شوش، طاق کسری در تیسفون، طاق های کاخ فیروز آباد در فارس، بناها و باغ های معلق بابل در عراق، از نمونه بناهای آجری قبل از اسلام هستند.

 

 

 همچنین در قرن چهارم استفاده از آجر در اروپا نیز رواج پیدا کرد. (پس از مدتی استفاده از آجر در کشورهای اروپایی از رونق افتاد، اما در قرن 12 رواج مجدد یافته، و ابتدا از ایتالیا شروع شد.) با مرور زمان و در دوران مختلف، به تدریج آجرها از لحاظ ساختار، شکل و اندازه تغییر یافتند. استفاده از آجر در طول دوره های معماری ایرانی، به عنوان اصلی ترین ماده ساختمانی بسیار گسترده بوده است.

                                                                                    

هنر آجرکاری در دوره سلجوقیان

دوره سلجوقی یکی از متمرکزترین حکومت ها در تاریخ ایران بعد از ظهور اسلام است.در این دوره اصفهان پایتخت بوده و دوران طلایی هنر و معماری خود را سپری کرده است .یکی از این زمینه ها ی هنری ، ساخت مناره ها به تعداد زیاد در این شهر است  که هر کدام بهترین نمونه آجر کاری است .آجر روی مناره ها ،به عنوان یکی از عناصر اصلی بکارگرفته شده و از لحاظ تکنیک ،تنوع نقش و گاهی تکرار نقوش ،گره ها و کتیبه ها نیز زیبایی خیره کننده سنبل عقیدتی را ایفا می کند. در این دوران از آجر به عنوان مصالح اصلی برای ساخت بناهایی از جمله کاروانسراها، آب انبارها، بناهای شاهی، بناهای عمومی، مساجد، برج مقبره‌ ها، میل مقبره ‌ها، میل ‌های بلند مساجد و غیره، استفاده می نمودند؛ نحوه ی به کارگیری هنرمندانه آجر در خلق سازه ها در این دوران، نشان دهنده ی حسن سلیقه و خلاقیت معماران در هنر آجرکاری می باشد. از آثار پراکنده و فراوان کشور در این دوران می توان به برج های خرقان در قزوین،برج دماوند ،مناره چهل دختران و مناره مسجد علی در اصفهان ، مسجد جامع دامغان، میل منار چند وجهی مسجد نایین، مناره ساربان و مناره مسجد جامع ساوه اشاره کرد.

 

برگرفته از :چکیده مقالات همایش ملی آجر و آجر کاری در هنر و معماری ایران              

 آجرهای ماندگار سهیل         

سهیل نمای ماندگار مقاوم و پایدار   

3400
اشتراک گذاری:
print
بازگشت


rating
نام
ایمیل
نظر
Copyright 2017 by Soheilbrick. | Designed By webcade